واژه ارزشیابی ، معادل کلمه assessment در زبان انگلیسی است.
منظور از ارزشیابی بررسی سنجیدن سطح عملکرد یک فرد است. به این معنی که فرد مورد نظر در یک سازمان یا شرکت چگونه عملکردی داشته است. این واژه معمولاً در ارتباط نزدیک با کلمه ارزیابی یا همان evaluation است. بسیاری از افراد یا سازمانها گاهی این دو واژه را به معنی یکدیگر یا به جای یکدیگر استفاده می کنند.
در حالی که از نظر تخصصی این دو اصطلاح بسیار با یکدیگر متفاوت هستند و زمانی که قصد داریم عملکرد نیروهای انسانی در یک شرکت یا سازمانی را مورد بررسی قرار دهیم باید این دو را با یکدیگر تفکیک کنیم و از هر کدام از آنها در جای مناسب خود استفاده کنیم.
منظور از ارزیابی ، برسی این موضوع است که آیا افرادی که در شرکت یا سیستم شما مشغول به کار هستند توانسته اند به اهدافی که برای هر کدام از آنها تعیین شده بود برسند. بنابراین با این دو تعریف شما کاملاً متوجه می شوید که این دو اصطلاح چقدر با یکدیگر متفاوت هستند و نباید آنها را به جای یکدیگر مورد استفاده قرار دهیم.
به طور دقیق تر می توانیم تفاوت بین ارزشیابی و ارزیابی در سنجش نیروهای انسانی یک سازمان را چنین تعریف کنیم. ارزشیابی اشاره به یک پروسه منظم از گردآوری داده ها و اطلاعاتی دارد که از بسیاری از منابع مختلف برای سنجش توانایی ها ، دانش و کیفیت فعالیت یک فرد است.
اما ارزیابی به این فرآیند اشاره دارد که در خصوص اینکه نیروی انسانی مورد نظر ما به اهداف تعیین شده بر اساس اینکه تا چه حد فعالیت او در راستای اهداف بوده و یا با چه کیفیتی به آنها دست یافته است ارزیابی می شوند.
تفاوت عمده دیگری که بین ارزشیابی و ارزیابی کارکنان وجود دارد این است که فرآیند ارزشیابی یک فرآیند تعاملی است و معمولاً پس از ارزشیابی کارکنان به آنها بازخوردهایی داده می شود تا عملکرد آنها بهبود پیدا کند ؛ در صورتی که در ارزیابی معمولاً چنین تعاملی وجود ندارد و بازخوردی به کارکنان داده نمی شود.
به نظر مشاوره بازاریابی ، معمولاً ارزشیابی به شکلهای مختلف انجام می شود. در ادامه به معرفی تنوع ارزشیابی ها می پردازیم.
یک) ارزشیابی کامل
گاهی ارزشیابی به این صورت است که یک فرد را به طور کامل در یک دوره زمانی خاصی مورد بررسی قرار می دهند. در این نوع از ارزشیابی سعی می کنند تمامی ابعادی که مد نظر آنهاست و بر کیفیت عملکرد فرد تأثیر می گذارد را در این دوره خاص مورد ارزشیابی قرار دهند. پس از اینکه ارزشیابی در این دوره خاص به اتمام رسید ، در مرحله بعدی به قضاوت قضاوت در خصوص نحوه عملکرد فرد در این دوره می پردازند.
دو) ارزشیابی مرحله به مرحله
گاهی ، فقط مربوط به یک دوره خاص نمی شود. بلکه سعی می کنند ارزشیابی را در هر مرحله از فعالیت فرد انجام دهند. این نوع ارزشیابی به آنها کمک می کند روند بهبودی یا حتی افت عملکرد یک فرد را نیز با دقت مورد ارزشیابی قرار دهند و در صورتی که نقصی در هر کدام از مراحل باشد علاوه بر اینکه به دلایل و علل آن پی ببرند بلکه با بازخوردی که به فرد می دهند موجب جبران نواقص شوند.
سه) ارزشیابی نحوه اجرای فعالیتها
در این نوع ارزشیابی ، فرد مورد ارزیابی قرار می گیرد و به این نتیجه می رسند که فرد آموخته های خود را چگونه می تواند به اجرا در آورد. در واقع در این نوع از ارزشیابی ، می توانند به این نتیجه برسند که فرد چگونه می تواند اجرا کند و آیا نحوه اجرای تکالیف یا آموخته هایش به درستی صورت می گیرد یا نه ؟ گاهی پس از این ارزشیابی لازم است افراد مجدداً مورد آموزش قرار گیرند.